İznik Berber Kaya Anıt Mezarı

İznik’in doğusunda, Elmalı Dağı’nın ilk yamacında yer alan ve halk arasında “Berber Kaya” olarak bilinen bu anıt mezar, koyu gri kalkerden tek bir kaya kütlesi oyularak inşa edilmiştir. Lefke Kapı’dan doğuya uzanan yol üzerinde bulunan yapı, çevresine yayılmış 17 parçadan oluşur.

Helenistik Dönem’e ait olduğu bilinen bu mezar odası, İznik’te bu döneme ait günümüze ulaşan tek örnektir. Yapının, oğlundan kaçmak için Nikaia’ya sığınan ve burada öldürülen Bithynia Kralı II. Prusias (MÖ 185–149) adına yapıldığı düşünülmektedir.

Mezar odasının arka kısmı uzun yıllar ayakta kalmış, ancak 1953 yılında defineciler tarafından dinamitle tahrip edilmiştir. Günümüzde yalnızca bazı bölümleri toprak altında kalmış şekildedir. XVIII ve XIX. yüzyılda bölgeyi gezen Avrupalı seyyahlar bu mezarı incelemiş, ölçümler yapmış ve çizimlerinde ayrıntılı biçimde aktarmışlardır.

Mimari açıdan bakıldığında, mezar odasının köşelerinde plasterler (süslemeli taklit sütunlar) yer almakta, cephelerde üçgen alınlıklar ve bu alınlıkların içinde kabartma şeklinde işlenmiş kalkan motifleri görülmektedir. Pampylia tipi lahit formundaki çatısında dörtgen motifler bulunur. Alınlık ve saçak altı boyunca kurt dişi motifleri sıralanmıştır.

İç mekânda ise arka ve yan duvarlar boyunca 60 cm genişliğinde, 42 cm derinliğinde mezar hücreleri yer alır. Bu alanlardaki demir bağlantı yuvalarından, üzerlerinde kapaklar olduğu anlaşılmaktadır. Ziyaretçiler tarafından taşlara kazınmış haç işaretleri ile Yunanca ve İbranice yazıtlar da yapının dinsel önemine işaret eder. Yapının halk arasında “berber koltuğuna” benzetilen oturma düzeni nedeniyle “Berber Kaya” adını aldığı rivayet edilir.